Mossad “Əməliyyat Qəhvə Dəyirmanı”izində

İkinci Dünya Müharibəsindən sonra bir çox yüksək rütbəli nasist zabiti ədalətdən yayınaraq müxtəlif ölkələrə qaçdı. Onlardan biri də Adolf Eyxman idi – o, nasist Almaniyasının SS zabiti və Holokostun əsas təşkilatçılarından biri kimi tanınırdı. İsrail kəşfiyyat xidməti Mossad, Eyxmanı tapıb ədalət qarşısına çıxarmaq üçün xüsusi bir əməliyyat hazırladı. Bu əməliyyat tarixə “Operasiya Qəhvə Dəyirmanı” adı ilə düşdü.—1. Adolf Eyxman kim idi?Adolf Eyxman nasist rejimində yəhudilərin Avropadan kütləvi deportasiyasını və Holokostu təşkil edən əsas şəxslərdən biri idi. Müharibə bitdikdən sonra o, mühakimədən yayınaraq qaçdı və 1950-ci ildə saxta pasportla Argentinaya getdi. O vaxt Argentina bir çox keçmiş nasistlər üçün təhlükəsiz sığınacaq idi.—2. Mossad Eyxmanın izinə necə düşdü?İsrailin Mossad kəşfiyyatı uzun müddət Eyxmanın yerini müəyyənləşdirə bilmirdi. Lakin 1957-ci ildə Almaniyada yaşayan bir yəhudi hüquqşünas, Frits Bauer, Eyxmanın Argentinada yaşadığı barədə məlumat əldə etdi və bunu İsrailə ötürdü. Mossad Eyxmanın həqiqətən orada olub-olmadığını araşdırmaq üçün xüsusi agentlər göndərdi.Əməliyyata rəhbərlik edən Mossad agenti İsser Harel idi. 1960-cı ildə Mossad agentləri Eyxmanın Buenos-Ayresdə saxta adla – “Ricardo Klement” kimi yaşadığını müəyyən etdilər.—3. Əməliyyatın keçirilməsiMossad Eyxmanı qanuni yollarla İsrailə gətirməyin mümkün olmayacağını başa düşdü. Buna görə də, onu oğurlamaq və gizli şəkildə İsrailə aparmaq planı hazırlandı.Əsas addımlar:1. Nəzarət və müşahidə: Mossad agentləri bir neçə həftə ərzində Eyxmanı izlədilər və onun gündəlik rejimini öyrəndilər. O, işdən qayıtdıqdan sonra hər axşam eyni küçədən evinə gedirdi.2. Təyyarə məsələsi: İsrailin “El Al” hava yollarına məxsus bir sərnişin təyyarəsi Buenos-Ayresə gəlməli idi. Əməliyyat uğurlu olarsa, Eyxman həmin təyyarə ilə İsrailə aparılacaqdı.3. Tutuq və qaçış: 11 may 1960-cı ildə Mossad agentləri Eyxmanı işdən qayıdarkən küçədə ələ keçirdi. Onu sürətlə bir maşına mindirərək əvvəlcədən hazırlanmış gizli mənzilə apardılar.—4. Eyxmanın İsrailə gətirilməsi və məhkəməsiEyxmanı qanuni yollarla İsrailə aparmaq mümkün deyildi, çünki Argentina ilə İsrail arasında ekstradisiya sazişi yox idi. Buna görə Mossad agentləri onun saxta sənədlərlə sərnişin kimi El Al təyyarəsinə mindirilməsinə nail oldular.İsrailə çatdıqdan sonra Eyxman rəsmi şəkildə həbs edildi və 1961-ci ildə məhkəməyə çıxarıldı.Məhkəmə prosesi:Eyxmanın məhkəməsi dünya mediasının diqqətini çəkdi.O, insanlıq əleyhinə cinayətlərdə günahkar bilinərək edam cəzasına məhkum edildi.Cəza 1962-ci ildə icra edildi və Eyxman İsrail tarixində edam edilən yeganə şəxs oldu.—5. Əməliyyatın nəticələri və təsiriMossadın uğuru İsrailin kəşfiyyat xidmətini dünyada güclü bir təşkilat kimi tanıtdı.İsrail Holokost qurbanlarının ədalətə qovuşması üçün böyük bir addım atdı.”Operasiya Qəhvə Dəyirmanı” dünya tarixində ən uğurlu gizli kəşfiyyat əməliyyatlarından biri kimi qəbul edildi.—NəticəMossadın Eyxmanı tapıb İsrailə gətirməsi, ədalətin necə təmin edilə biləcəyini göstərən nümunəvi bir hadisə oldu. Bu əməliyyat sübut etdi ki, kəşfiyyat agentlikləri yalnız informasiya toplamaqla kifayətlənmir, bəzən tarixə təsir edən əməliyyatlar da həyata keçirə bilirlər. “Operasiya Qəhvə Dəyirmanı” bu baxımdan kəşfiyyat tarixinə qızıl hərflərlə yazılmış hadisələrdən biridir.