“Naturalist” əməliyyatı, 1955-ci ildə Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi (DTK) tərəfindən həyata keçirilmiş, Sovet təhlükəsizliyi üçün böyük əhəmiyyət daşıyan əks-kəşfiyyat əməliyyatıdır. Bu əməliyyatın məqsədi və gedişi, onun detalları, məqsədi və kimlərə qarşı aparıldığı haqqında ətraflı məlumatları aşağıda təqdim edirəm.
Əməliyyatın Məqsədi
“Naturalist” əməliyyatının əsas məqsədi, Sovet İttifaqı daxilində və xüsusilə Azərbaycan SSR ərazisində Qərb ölkələrinin kəşfiyyat fəaliyyətlərini ifşa etmək və zərərsizləşdirmək idi. Sovetlər Birliyi, hər zaman təhlükəsizlik və mühafizə məsələlərinə yüksək önəm verir, xüsusilə xarici kəşfiyyat şəbəkələrinin fəaliyyətlərini müəyyən edib, onların qarşısını almağa çalışırdı.
Bu əməliyyat xüsusi olaraq Qərb ölkələrindən birinin casuslarının şəbəkəsini zərərsizləşdirməyə yönəlmişdi. Casusun ələ keçirilməsi, ölkə daxilindəki təhlükəsizlik tədbirlərinin və sovet idarəetmə orqanlarının effektivliyini nümayiş etdirmişdi.
Əməliyyatın Planı və Hədəfləri
Əməliyyatın planı çox gizli olaraq hazırlanmış və detallı şəkildə icra edilmişdi. Planın ən mühüm mərhələləri aşağıdakı kimi sıralanır:
- İstintaq və Təsbit:
Əməliyyata başlamazdan əvvəl, Azərbaycan DTK mütəxəssisləri müəyyən məlumatları əldə edərək, ərazidəki kəşfiyyat fəaliyyətlərinin müəyyənləşdirilməsinə çalışmışlar. Təsbit edilən casusun məlumatları təhlil edilmiş və onun hərəkətləri izlənmişdir. - Qeyri-adi Tədbirlər:
Əməliyyatı həyata keçirən kəşfiyyat orqanları, casusların gizli məlumatları necə ötürdüyünü və fəaliyyət göstərdiyi əraziləri təhlil etmiş, onların fəaliyyətini daha da izləməyə başladılar. Bu mərhələdə xüsusi əməliyyat alətləri və texnologiyalardan istifadə edilmişdir. - Əməliyyatın İcrası:
Casusun ifşa edilməsi və ələ keçirilməsi mərhələsi ətraflı planlaşdırılmışdır. Casusun bütün əlaqələri və şəbəkəsi izlənərək, mümkün qədər az itki ilə əməliyyatın həyata keçirilməsi məqsəd qoyulmuşdur.
Kimlərə Qarşı Hazırlanmışdı?
“Naturalist” əməliyyatı, xarici kəşfiyyat şəbəkələrinə qarşı yönəlmişdi. Xüsusən, Qərb ölkələrinin casus şəbəkələrinə qarşı həyata keçirilmişdi. Bu casuslar, Sovet İttifaqı daxilindəki siyasi və hərbi məlumatları əxz etməyə çalışırdılar.
Hədəf alınan şəxslər:
- Sovet və Azərbaycan ərazisindəki kəşfiyyat şəbəkələri
- Qərb ölkələrinə işləyən casuslar və onların əlaqəli olduğu agentlər
- Azərbaycanın sosial və hərbi quruluşundakı zəifliklərdən istifadə etməyə çalışan xarici təhdidlər
Əməliyyatın Gedişi və Zərərsizləşdirmə
Əməliyyatın həyata keçirilməsi zamanı Azərbaycan DTK-nın mütəxəssisləri, casusun fəaliyyətini izləyərək onu ələ keçirməyi bacarmışlar. Casusun fəaliyyəti barədə əldə edilən məlumatlar əsasında həmin şəxsin əlaqə şəbəkəsi və işlədiyi xarici qurumlar barədə daha ətraflı məlumat toplanmışdır. Əməliyyatın əsas məqsədi, həmin casusu zərərsizləşdirmək və onun vasitəsilə fəaliyyət göstərən casus şəbəkəsini ifşa etmək idi.
Bu əməliyyat, yalnız casusun tutulması ilə bitmədi. O, həm də digər casusların şəbəkəsinin parçalanmasına və bu şəxslərin əlaqələrinin araşdırılmasına səbəb oldu. Əməliyyat zamanı əldə edilən məlumatlar, həm də Sovet İttifaqı daxilindəki müxtəlif təhdidlərə qarşı qarşıdakı müdafiə tədbirlərinin planlaşdırılmasına kömək etmişdir.
Nəticələr və Əhəmiyyəti
“Naturalist” əməliyyatının nəticəsi, Azərbaycan SSR DTK-nın casusluq fəaliyyəti və kəşfiyyat mübarizəsində böyük bir müvəffəqiyyətə imza atması ilə nəticələndi. Casusun ələ keçirilməsi və onun şəbəkəsinin ifşa olunması, həm Azərbaycanın, həm də Sovet İttifaqının təhlükəsizlik orqanları üçün mühüm bir təcrübə oldu.
Əməliyyatın əhəmiyyəti yalnız bir casusun ələ keçirilməsindən ibarət deyil. Bu, həmçinin Azərbaycanın təhlükəsizlik sistemlərinin effektivliyini göstərir və dövlətin suverenliyini qorumaq üçün həyata keçirilən ciddi tədbirlərin başlanğıcı oldu. Eyni zamanda, Heydər Əliyevin xüsusi xidmət orqanlarında göstərdiyi mükəmməl rəhbərlik bacarığı, onun gələcəkdəki siyasi və idarəçilik uğurlarının təməlini atdı.
Nəticə
“Naturalist” əməliyyatı, əks-kəşfiyyat sahəsində həyata keçirilmiş ən vacib əməliyyatlardan biri olaraq, Azərbaycan SSR-in milli təhlükəsizliyini qorumağa xidmət etmişdir. Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında uğurla həyata keçirilən bu əməliyyat, həm də Sovet İttifaqının təhlükəsizlik orqanları ilə birgə əməkdaşlıq və səmərəli fəaliyyətin nümunəsi idi. Bu əməliyyatın nəticələri, Azərbaycan tarixində xüsusi xidmətlər sahəsindəki peşəkarlığın simvoluna çevrildi.
