İfrat sağçılara yaxınlaşaraq Almaniyanın növbəti kansleri olacağı gözlənilən siyasətçi öz süqutunu sürətləndirə bilər
Mühafizəkar Fridrix Mers siyasi tabunu pozdu. Onun səhvi mərkəz-solçulara yeni şans yaradır
Eqazet.online theguardian-a istinadən xəbər verir ki,Hər seçki kampaniyasında elə anlar olur ki, əsas namizədlərdən birinin taleyi gözlənilməz səhvə görə kəskin dönüş edir. Məsələn, Böyük Britaniyanın baş naziri Rişi Sunak D-Day anım tədbirlərindən tez qayıtdığı üçün tənqidlərə məruz qalmışdı. Almaniyada isə 2021-ci ildə Armin Laşetin daşqın bölgəsində gülməsi, onun Xristian Demokrat İttifaqının (CDU) əsas namizədi kimi sonunun başlanğıcı olmuşdu.
Hazırkı CDU lideri Fridrix Mers isə 23 fevralda keçiriləcək ümumi seçkilərdən sonra kansler olmaq üçün favorit hesab edilirdi. Lakin onun sığınacaq axtaranlara qarşı sərt tədbirlər planı Bundestaq tərəfindən qəbul edilərkən ifrat sağçı “Almaniya üçün Alternativ” (AfD) partiyasının tam dəstəyini alması onun üçün təhlükəli bir dönüm nöqtəsi oldu.
Bu hadisə İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ilk dəfə baş verdi və bu günə qədər Almaniyanın siyasi mərkəzi üçün toxunulmaz bir sahə idi. Əsas partiyalar ifrat sağçılarla əməkdaşlıq etməmək barədə uzun müddətdir mövcud olan bir prinsipə sadiq qalmışdılar.
Bu prinsipin pozulmasının Almaniyanı gələcəkdə ifrat sağçı hökumətə aparıb-aparmayacağı hələlik bəlli deyil. Lakin bu, seçki kampaniyasını daha da qızışdırdı. Mərkəz-solçular üçün isə bu, yalnız demokratiyanın düşmənlərinə qarşı mübarizə aparmaqdan daha vacib bir məqama diqqət yetirmək üçün fürsət yaradır: insanlara daha yaxşı iqtisadi gələcək və daha çox maliyyə imkanları təqdim etmək. Amma bu, asan olmayacaq.
Mersin strateji səhvinin miqyası əvvəlcə CDU daxilində tam aydın deyildi. Lakin onun partiyasına, seçki kampaniyasına və ola bilsin ki, ölkəyə vurduğu ziyanın miqyası yalnız səsvermə nəticələri AfD deputatları tərəfindən alqışlarla, gülüşlərlə və selfilərlə qarşılandıqda açıq-aydın oldu.
Hadisələr kontekstdən kənar deyil. Bavariyada baş verən dəhşətli bıçaqlanma hadisəsində əsas şübhəli şəxs bir sığınacaq axtaran şəxs idi. Bu hadisəyə cavab olaraq, Mers nəzarəti itirdi və bir kansler namizədindən çox, ilk günündə Donald Tramp kimi davrandı. Ən əsası, o, noyabr ayında verdiyi ictimai vədi pozdu: o, Sosial Demokrat Partiyası (SPD) və Yaşıllar ilə razılaşdırılmamış heç bir qanun layihəsini irəli sürməyəcəyinə söz vermişdi. Bunun tam əksini edərək, Mers ifrat sağa böyük bir hədiyyə verdi və öz etibarlılığını ciddi şəkildə sarsıtdı. O, seçkidən sonra sabit bir koalisiya qurmağa çalışarkən bu səhvin bədəlini ödəməli olacaq.
Forschungsgruppe Wahlen tərəfindən aparılan son rəy sorğusu göstərir ki, Mersin siyasi riski CDU-ya əlavə dəstək gətirməyib. Keçən həftə keçirilən partiya qurultayında daxili tənqidlərə baxmayaraq, CDU rəhbərinin arxasında sıx birləşsə də, keçmiş kansler Angela Merkel rəsmi açıqlama verərək, onun hərəkətlərini açıq şəkildə tənqid etdi.
Mühafizəkarlar hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan bir siyasi mexanizmdir və bu dəfə seçkidə qələbə qazanmaq üçün hər şeyə hazırdırlar. Lakin AfD-nin seçici dəstəyi 20%-də sabit qalıb ki, bu da onu CDU-dan sonra parlamentin ikinci ən böyük partiyası edəcək. Bu, populist sağçılara yaxınlaşan mərkəzçilərlə bağlı bir nəzəriyyəni təsdiqləyir: seçicilər miqrasiya siyasətində orijinal radikalları təqlid edənlərə üstünlük vermirlər.
Dekabr ayında seçkilərin elan edilməsindən bəri Olaf Şoltsun SPD-si və Yaşılların dəstəyi təxminən 15% civarında qalır. Bu, təəccüblü deyil. Seçiciləri ən çox maraqlandıran məsələlər – sülh və təhlükəsizlik, iqtisadiyyat, sosial təminat, qaçqın böhranı və iqlim dəyişiklikləri – mövzusunda onların təqdim etdiyi həllər əsasən mövcud kursu davam etdirməkdən ibarətdir. Ukraynaya dəstəyin davam etdirilməsi, iqtisadi artımı stimullaşdırmaq üçün daha çox dövlət sərmayəsi, sabit pensiyalar, kirayə tavanları və miqrasiyaya Avropa səviyyəsində həll yolları kimi vədlər seçiciləri cəlb etmir.
Mersin mübahisəli miqrasiya qanunu səsverməsindən sonra həm SPD, həm də Yaşıllar onu qınamaq üçün dərhal hərəkətə keçdilər və partiya üzvlərini, vətəndaş cəmiyyətini demokratiyanın düşmənlərinə qarşı səfərbər etdilər. Qanun qəbul edildikdən sonra on minlərlə insan CDU və AfD-yə qarşı etiraz etmək üçün küçələrə çıxdı. Bu, kampaniya iştirakçılarının ruh yüksəkliyini artırmaq və ifrat sağçılara qarşı “yanğın divarını” qorumaq üçün vacibdir. Lakin seçiciləri qazanmaq baxımından bunun məhdudiyyəti var. 2024-cü ildə Avstriya Sosial Demokratlarının və ABŞ-da Kamala Harris-in kampaniyaları göstərdi ki, “demokratiyanı qorumaq” seçicilər tərəfindən sadəcə status-kvonu qorumaq kimi qəbul edilir. Halbuki, seçicilər üçün əsas narahatlıq məsələləri – yüksək kirayələr və iqtisadi problemlər – daha aktualdır.
Bu, Qərb demokratiyalarında mərkəz-sol partiyaların üzləşdiyi ümumi problemdir. Onlar çox vaxt dəyişiklik gətirmək əvəzinə, mövcud vəziyyəti qorumağa çalışırlar. Almaniyada mərkəz-solçular cəmiyyətin və iqtisadiyyatın gələcəyi ilə bağlı irəliyə baxan bir baxış çatışmazlığı yaşayırlar. Demokratiyanın düşmənlərinə qarşı mübarizə aparmaq sadəcə cəmiyyətdə mövcud narahatlığı artırır. Uğurlu seçki kampaniyaları isə geriyə baxmaqla deyil, irəlini görməklə qazanılır.
Bu səbəbdən mərkəz-sol sürətlə istiqamətini dəyişməlidir. SPD və Yaşıllar hökumətdə olduqları son üç ildə enerji keçidi ilə bağlı ciddi irəliləyişlər əldə etdilər. Hazırda Almaniya enerji istehsalının 55%-i bərpa olunan enerji mənbələrindən təmin edilir ki, bu da istehlakçılar və biznes üçün xərcləri azaldacaq və Almaniyanın zəifləyən sənaye bazasını gücləndirəcək.
Lakin infrastruktur, tikinti, IT və sənaye avadanlıqlarına onilliklərdir lazımi sərmayənin qoyulmaması Almaniya iqtisadiyyatını çətin vəziyyətə salıb. Bu problemi həll etməyin bir yolu dövlət xərclərini artırmaqdır. Berlin mərkəzli Das Progressive Zentrum düşüncə mərkəzi tərəfindən yanvarda Ipsos tərəfindən aparılan gizli bir sorğu göstərir ki, Almaniya vətəndaşlarının böyük əksəriyyəti daha aktiv və məqsədyönlü bir dövlət sektorunu dəstəkləyir.
Bu tapıntılar mərkəz-solçular üçün ümid verir: seçiciləri qazanmaq olar, əgər dövlət sərmayələrinin qorxu siyasətindən daha çox onların gündəlik iqtisadi çətinliklərini həll edə biləcəyi sübut olunsa.
