1955-ci ildə Sovet DTK-sının Azərbaycan şöbəsi Qərb dövlətlərindən birinin casusunu ifşa edərək onu yaxaladı. DTK zabiti, kapitan Heydər Əliyev bu casusun dərinliklərinə enməyi qarşısına məqsəd qoydu. Onun peşəkar analizi nəticəsində aydın oldu ki, casus – DTK-nın kod adı ilə “Sabir” – istintaq gedişində səmimi ifadələr verir, günahlarını etiraf edir və Sovet dövləti qarşısında xətalarını yumaq istəyir.
Bu psixoloji və insani amilləri öz ləhfinə dəyərləndirən Heydər Əliyev qeyri-adi bir addım atmağı düssündü. O, “Sabir”ı öz tərəflərinə çəkməyi planlaşdırdı. Beləliklə, 1955-ci ilin sonlarında “Alagöz” adlı məxfi əməliyyatın ideyasi meydana gəldi. Planın məğzunu şərh edərsək, “Sabir”ın xaricə qaçmasına imkan yaradılacaq, o, orada Qərb kəşfiyyat orqanlarının gücünü sınamalı və eyni zamanda, Sovet dövlətinin xeyrinə casusluq etməli idi.
Əməliyyatın icrası
1956-cı ilin avqustunda DTK “Sabir”ın xaricə qaçmasına şərait yaratdı. Xaricə çatdıqdan sonra o, yerli kəşfiyyat orqanları tərəfindən ciddi yoxlanışdan keçirildi. “Sabir” ona verilən bütün sınaqları uğurla tamamladı və Qərb kəşfiyyatının etibarını qazandı. Bir neçə aydan sonra ona yeni tapşırıq verildi – Zaqafqaziyaya keçiş əməliyyatında iştirak edəcəyi bildirildi.
Bu təlimlərin bir hissəsi olaraq “Sabir” ixtisaslaşdırılmış agent məktəbinə göndərildi. Burada iki il təhsil aldıqdan sonra 1958-ci ilin ortalarında o, Sovet torpaqlarına qayıdılmaq üzrə göndərildi.
Tapşırıq vərildiyi kimi, “Sabir” ilk olaraq Yerevana ezam edildi. O, burada Qərb kəşfiyyatının məxfi agentləri ilə əlaqə saxlamalı və onlarla kommunikasiya yaratmaq üçün çox incə tədbirlər hazırlamalı idi. Onun təlimatlarından biri Yerevanın parklarından birində Qərb agenti ilə görüşmək, digər kəşfiyyat agentləri ilə əlaqə qurmaq üçün iki gizli “nöqtə” mùəyyənləşdirmək idi. O, planı dəqiq yerinə yetirdi və sonda ölkəni tərk etdi.
Beləliklə, “Alagöz” əməliyyati Heydər Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi altında möhtəşəm bir casusluq uğuruna çevrildi. Bu əməliyyat sayəsində DTK-nın Qərb kəşfiyyat təşkilatları haqqında mühüm məlumatlar əldə etdiyi və bir sıra yeni agent şəbəkələrini ifşa etdiyi ehtimal olunur. Heydər Əliyevin strateji zəkasi, insani faktorları incələyən peşəkar yanaşması bu casusluq sırdaşını DTK-nın xeyrinə dəyişdirməyi mümkün etdi.
Bu hadisə təkcə Sovet kəşfiyyatı tarixində deyil, eyni zamanda Heydər Əliyevin peşəkar yolunda vacib bir dönmə olub, onun dəqiq, səbrli və uzaqgörən bir casusluq strategiyasına sahib olduğunu bir daha sübut etdirdi.
