Ərdoğanı Möntrö razılaşmasını pozmağa məcbur etmək üçün…
“Ankaradakı diplomatik mənbə deyir ki, Türkiyə bir sıra qüvvələrin təzyiqinə baxmayaraq, hərbi gəmilərin Türkiyə boğazlarına daxil olmaması üçün Montrö Konvensiyasını ciddi şəkildə yerinə yetirməyə davam edir. “Biz ciddi, məsuliyyətli, qərəzsiz və güzəştsiz Montrö Konvensiyasına əməl edirik, onun tətbiqi sayəsində Qara dənizdə sabitliyə nail olmuşuq”. Eqazet.online xəbər verir ki, bu barədə “RİA Novosti” bildirib.
Yada salaq ki, ötən həftə Rusiya və ABŞ gəmilərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün Qara dənizdə güc tətbiqini imtina barədə razılığa gəliblər. Xatırladaq ki, Türkiyə müharibənin ilk günündən Montrö Konvensiyasının ona verdiyi səlahiyyətlərdən istifadə edərək, boğazlarından hərbi gəmilərin keçməsini qadağan edib. Türkiyə Müdafiə Nazirliyi dəfələrlə bəyan edib ki, Montrö Konvensiyasının tətbiqini boğazlarda sabitliyi təmin edən düzgün qərar hesab edir.
Bu məsələ ilə bağlı Ankaraya təzyiqlərin olub-olmaması ilə bağlı sualı cavablandıran mənbə “RİA Novosti”yə deyib ki, belə cəhdlər olur. “Böyük Britaniyadan Türkiyəyə təzyiq ola bilər. Bəs, Ərdoğanı boğazları açmağa məcbur etmək üçün ölkədə yeni “Maydan” yarada bilərmi? Türkiyədəki iğtişaşlar Qara dənizə aid olmayan dövlətlər üçün konvensiyanı birtəhər ləğv edə bilərmi?
Tarixçi, İzborsk klubunun eksperti Aleksandr Dmitrievski “Svobodnaya pressa”ya deyib ki, Türkiyədəki gərginliyin bir çox səbəbləri var və boğazların açılması müəyyənedici amil deyil: “İğtişaşlar hakimiyyətin bu məsələdə mövqeyinə heç bir dəyişiklik gətirməyəcək. Türkiyədə ehtimalı az olan hakimiyyət dəyişikliyi baş verərsə, yeni hakimiyyət Montrö Konvensiyasına yenidən baxılması məsələsini gündəmə gətirə bilər”.
Ekspert “Türkiyə birtərəfli qaydada konvensiyadan çıxa bilərmi” sualına belə cavab verib: “2021-ci ildən media Türkiyənin Montrö Konvensiyasından çıxması perspektivlərini fəal şəkildə müzakirə edirdi. Ancaq Rəcəb Tayyib Ərdoğanın bu addımı atacağına inanmağa meylli deyiləm. Hazırda hərbi gəmilərin Qara dəniz boğazlarından keçmə prosedurunu müəyyən edən şərtlər Türkiyəyə beynəlxalq arenada mühüm rol oynamaq imkanı verir. Ərdoğan boğazlardan hərbi gəmilərin keçidini tənzimləmək və onların Qara dənizdə mövcudluğuna maksimum dərəcədə nəzarət etmək hüququndan istifadə edəcək”.
Ekspert hesab edir ki, Qərbin hazırda Qara dənizdə hərbi gəmilərini artırmağa ehtiyacı yoxdur: “Hazırda Qərbin donanmanı əhəmiyyətli dərəcədə artırılmasına ehtiyac yoxdur. Bununla belə, Rusiya ilə genişmiqyaslı hərbi münaqişə yaranarsa, Qərb koalisiyası Qara dənizdə üstünlüyü təmin etmək üçün daha çox gəmi yerləşdirməli olacaqlar. Qara dənizdə üstünlüyə nail olmaq üçün əlavə qüvvələrin, hətta ola bilsin ki, təyyarədaşıyan qrupunun da daxil edilməsi tələb olunacaq”.
Rusiya Hökuməti yanında Maliyyə Universitetinin Siyasi Elmlər Kafedrasının dosenti Dmitri Yejov deyib ki, Montrö Konvensiyası mahiyyət etibarı ilə Türkiyənin Bosfor və Çanaqqala boğazları üzərində suverenliyini məhdud çərçivədə də olsa, təsbit edir: “Bu baxımdan, “rəngli inqilablar” ssenarini həyata keçirmək üçün Türkiyədə daxili vəziyyəti pozmaq məntiqli deyil .Üstəlik, Türkiyə tərəfi üçün Montrö Konvensiyası onun statusunu yüksəldən bir növ kozırdır. Bu olmadıqda, BMT-nin 1982-ci il Dəniz Hüququ Konvensiyasının normaları Qara dəniz boğazlarına tətbiq ediləcək ki, bu da Qara dəniz boğazlarının dayandırıla bilməyən tranzit keçid hüququ ilə beynəlxalq təsnifatına səbəb olacaq. Bu baxımdan Türkiyənin siyasi təsirini saxlamaq maraqlarından çıxış edərək konvensiyadan çıxması sadəcə olaraq sərfəli deyil. O da aydındır ki, bu vəziyyət bir sıra Qərb ölkələrini, xüsusən də ABŞ prezidenti Trampın təşəbbüslərinə müqavimət göstərməyə çalışan dövlətləri qıcıqlandırmaya bilməz. Qara Dəniz Təşəbbüsü çərçivəsində irəliləyiş fonunda Türkiyəyə təzyiqlərlə yanaşı, onu pozmağa yönəlmiş təxribatları da istisna etmək olmaz”. \musavat.com
