Suriya Prezidenti Ahmed əl-Şəraa, ölkəsinin beş illik keçid dövrünü tənzimləyən və qadınların hüquqları ilə ifadə azadlığını müəyyən edən konstitusiya bəyannaməsini imzaladıqdan sonra, ölkəsi üçün “yeni bir tarix” başladığını bildirib.
Bəyannamə, islamçı üsyançıların Bəşar əl-Əsədin repressiv hökumətini devirməsindən üç ay sonra imzalanıb və hüquqları tanıyan, daxil edici yeni bir Suriya tələblərinə cavab verir.
Bu, həmçinin keçən həftə Suriya’nın Aralıq dənizi sahilində baş verən vətəndaş qarşıdurmasından sonra gəlib, bu qarşıdurmada təhlükəsizlik qüvvələri 1,500-dən çox mülki vətəndaşı öldürüb, onların əksəriyyəti Əsəd ailəsinin aid olduğu Ələviyyə azlıq üzvləridir.
Suriya müvəqqəti prezidenti Şəraa cümə axşamı günü imzaladığı sənədi prezident sarayında imzalayarkən, konstitusiya bəyannaməsinin “Suriya üçün yeni bir tarixin başlanğıcı olacağını, harada zülmü ədalət, əzabı mərhəmət ilə əvəzləyəcəyik” deyərək ümidini ifadə edib.
Yeni hakimiyyətlər əvvəlcə Əsəd dövrünün konstitusiyasını ləğv etmiş və parlamenti buraxmışdı.
Bəyannamə, beş illik keçid dövrü müəyyən edir, bu müddət ərzində “keçid ədaləti komissiyası” yaradılacaq və “hesabat vermə üsullarını müəyyənləşdirəcək, faktları ortaya qoyacaq və əvvəlki hökumətin cinayətlərinin qurbanlarına və sağ qalanlara ədalət təmin edəcək”.
Prezidentlik sarayının paylaşdığı sənədin surətinə görə, “Əsəd rejiminin və onun simvollarının təriflənməsi” qadağan edilir və “onun cinayətlərini inkar etmək, tərifləmək, haqq qazandırmaq və ya yüngülləşdirmək” də qadağan olunur.
Bəyannaməni hazırlayan komissiyanın üzvü Abdülhamid əl-Əvak, sənədin həmçinin “qadınların iş və təhsildə iştirak etmək, sosial, siyasi və iqtisadi hüquqlarının təmin edilməsi” hüququnu da təmin etdiyini qeyd edib.
Bəyannamə, respublika prezidentinin müsəlman olma tələbini saxlayır və İslam hüququnu “qanunvericiliyin əsas mənbəyi” kimi müəyyən edir.
O, prezidentə yalnız bir istisnai səlahiyyət verir: fövqəladə vəziyyət elan etmək.
Əvak əlavə edib ki, xalqın yığılması, üçünün birini prezident tərəfindən təyin ediləcək olan, bütün qanunvericiliyi hazırlamaqla məsul olacaq.
Bəyannaməyə görə, qanunverici orqan prezidentin vəzifədən azad edilməsi və ya qanunvericiləri təqib etməsi üçün heç bir gücə sahib olmayacaq.
İcraedici güc, keçid dövrü müddətində yalnız prezidentə məxsus olacaq və Əvak bu qərarı “hər hansı bir çətinliklərlə qarşılaşmaq üçün sürətli tədbirlər görmək zərurəti” olaraq izah edib.
Əvak bəyannamənin həmçinin “fikir, ifadə və mətbuat azadlığını” təmin etdiyini və məhkəmələrin müstəqilliyini təsdiqlədiyini qeyd edib.
O, yeni daimi konstitusiya hazırlamaq üçün komissiyanın yaradılacağını əlavə edib.
Şəraa, əvvəlki təxəllüsü Abu Məhəmməd əl-Colani ilə Əsədin devrilməsini həyata keçirən İslamçı qrup Hayat Tahrir al-Şam (HTS)-in rəhbəri olub və yanvarın sonunda müvəqqəti prezident təyin edildikdən sonra keçid dövrü müddətində “hüquqi bir əsas” olaraq xidmət edəcək konstitusiya bəyannaməsini çıxaracağını vəd etmişdi.
Şimali-şərqi Suriya rəhbərliyi bəyannaməni sərt şəkildə tənqid edərək, onun “Suriya və onun müxtəlifliyinin gerçəklikləri ilə ziddiyyət təşkil etdiyini” bildirdi.
Bu həftənin əvvəlində, Suriya Demokratik Qüvvələri – kürdlərin rəhbərlik etdiyi administrasiyanın faktiki ordusu – Dəməşq ilə dövlət qurumlarına daxil olma barədə razılaşma imzaladı.
Amma administrasiya cümə axşamı dedi ki, bəyannamə “xalqımızın arzularını təmsil etmir” və “həqiqi demokratiyanın əldə edilməsi istiqamətindəki səyləri zəiflədir”.
Bəyannamənin mətni belə deyir: “Ayırma və separatizm çağırışları, xarici müdaxilə istəkləri və ya xarici güclərə güvənmək cinayətdir”, amma konkret təfərrüatlar vermir.
Amma əlavə edir ki, hökumət “yenidənqurma prosesini dəstəkləmək üçün müvafiq ölkələr və qurumlarla əlaqələndirməyi hədəfləyir”.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nümayəndəsi, Suriya üzrə xüsusi nümayəndəsi Geir Pedersenin dediklərini sitat gətirərək bildirib ki, o, “konstitusiya bəyannaməsinin həqiqi bir etibarlı və daxil edici siyasi keçid üçün möhkəm hüquqi çərçivə olacağını ümid etdiyini” bildirib və əlavə edib ki, “doğru tətbiq edilməsi əsas olacaq”.
Bəyannamə, Suriya sahilindəki ölümcül zorakılığın baş verməsindən bir həftə sonra gəlib, analitiklər bunun keçid prosesinə ən böyük təhdid olduğunu söyləyiblər.
Kütləvi qətliam əsasən Ələviyyələrə qarşı yönəlmişdi və Suriya İnsan Haqları Müşahidəçiləri təşkilatına görə təhlükəsizlik qüvvələri və müttəfiqləri tərəfindən 1,476 mülki vətəndaş öldürülüb.
Şəraa qanlı hadisələrin arxasında duranları mühakimə etməyi vəd edib və hökumət bir neçə həbs elan edib.
